Opvoedtips voor ouders met pubers 

Het kan best lastig zijn om ouder van een puber te zijn. Pubers gaan op zoek naar hun grenzen en lijken zich soms weinig aan te trekken van wat hun ouders zeggen… Als ouder kun je hier onzeker van worden. Toch heb je meer invloed dan je denkt. Warmte, aandacht en contact zijn nog steeds heel belangrijk voor je kinderen. We geven zeven tips.

Pubers mopperen misschien wel als hun ouders wat van ze willen, maar hun ouders blijven wél belangrijk voor hen. Je krijgt alleen wel een andere rol: vrienden krijgen steeds meer invloed en jij gaat steeds coachen. Maar hoe jij naar de wereld kijkt blijft nog steeds heel belangrijk voor je kind. We weten uit onderzoek hoe opvoeding kan helpen om problemen door het gebruik van alcohol en drugs te voorkomen. Daarom geven we deze zeven tips.

1. Toon warmte en betrokkenheid

Een positieve relatie tussen kinderen en ouders heeft een positieve invloed op het welzijn van jongeren en zorgt ook dat ze minder middelen gaan gebruiken. 

Neem de tijd om samen leuke dingen te doen. Kinderen die de liefde van hun ouder(s) voelen hebben meer zelfvertrouwen. Ze staan steviger in hun schoenen. En als je samen iets doet, heb je meteen tijd om met elkaar te praten. Je krijgt een beter beeld van je kind en hoe het op school en met hun vrienden gaat. 

Je hoeft als ouder heus niet alles van je kinderen te weten. Geheimen horen erbij. Maar het is wel belangrijk om te weten of het goed met ze gaat en een beeld te hebben van waar ze mee bezig zijn. Als kinderen merken dat hun ouders weten waar zij zijn en wat zij doen, gedragen zij zich beter. Ze nemen minder risico en houden zich beter aan de regels¹Zoals te lezen in dit onderzoek.

Aandacht

Laat je kind ook merken dat je hem of haar waardeert. Een complimentje, een lief berichtje of speciale aandacht kunnen het verschil maken. Ook zomaar, zonder dat ze daar iets voor hoeven te doen. Als kinderen zich geliefd voelen en merken dat hun ouders trots zijn, krijgen ze meer zelfvertrouwen. Hierdoor kunnen ze ook beter tegen groepsdruk. 

Niet uithoren

Uithoren werkt meestal niet zo goed. En ook vragen als “Waar was je nou de hele tijd?”, “Wat deden jullie daar dan?” of “Je weet toch dat dat niet mag?” helpen niet. Laat interesse zien door open vragen te stellen. 

Samen doen

Risicovol gedrag – zoals bijvoorbeeld alcohol drinken of drugs gebruiken – komt minder vaak voor bij kinderen die veel tijd doorbrengen met hun ouders²Zoals te lezen in dit onderzoek. Samen tijd doorbrengen versterkt de band tussen ouder en kind en dat werkt beschermend. Dat wil zeggen dat kinderen met een goede band met hun ouders minder alcohol drinken en drugs gebruiken. 

Ook hobby’s hebben een positief effect. Kinderen die iets leuks doen in hun vrije tijd gaan zich minder snel vervelen en zullen dus ook minder rondhangen. Help je kind bij het vinden van hobby’s zoals een sport of iets creatiefs, muziek, toneel of video. Begin bij wat je kind leuk vindt en kijk samen wat er in de buurt te doen is. Of laat je kind iets organiseren samen met anderen. 

2. Geef een goed voorbeeld

Kinderen leren vooral door wat zij anderen zien doen. Dit geldt ook voor alcohol drinken, roken of vapen. Het is dus het beste om dit niet te doen waar je kind bij is. Dit geldt ook voor het gebruiken van je telefoon of tablet. Wees je hier bewust van. 

Niet alleen wat je doet maar ook hoe je denkt over roken, drinken en drugs heeft invloed op je kinderen. De kans dat kinderen later zelf alcohol gaan drinken en daar problemen door krijgen is groter als hun ouders positief denken over alcohol. 

Het lukt misschien niet altijd om het goede voorbeeld te geven. Het is lastig om van de ene op de andere dag je eigen gedrag te veranderen. Weten dat je een voorbeeld bent voor je kind is een goede eerste stap.

Ook als je zelf rookt, drinkt of gamet, kan je hier toch afspraken over maken met je kind. Kinderen mogen nou eenmaal niet alles wat volwassenen mogen. Leg in elk geval uit waarom je een afspraak wilt maken. En bedenk: als je zelf rookt, kun je juist goed uitleggen waarom je niet wilt dat je kind dit ook gaat doen. 

3. Praat met je kind

Praat regelmatig met je kind over alcohol, roken/vapen, drugs en te veel gamen. Zo kom je erachter hoe je kind hier over denkt. Wat weet je kind over de risico’s? En wat gebeurt er in de vriendengroep? Doe dit liefst op een rustig moment. Stel vragen en vertel ook hoe jij erover denkt. Wees open en probeer niet te oordelen. Geef je kind het gevoel dat het altijd bij jou terecht kan met vragen of verhalen.

Praten werkt

Erover praten helpt om te voorkomen dat ze het gaan doen of dit in elk geval uit te stellen. En door veel te praten kun je ook beter aansluiten bij de leefwereld van je kind.

Lees ook de tips voor een goed gesprek en volg de (gratis) online training Praten met je kind.

Nieuwe fase?

Gaat je kind binnenkort naar de middelbare school of voor het eerst naar een concert of festival? Of begint je zoon of dochter aan een vervolgopleiding? Dat is een mooie reden om het er weer eens over te hebben!

4. Stel duidelijke grenzen en maak afspraken met elkaar

Jongeren die van hun ouders geen alcohol mogen drinken, drinken minder alcohol dan jongeren die hierover geen afspraken hebben met hun ouders. En als ze toch gaan drinken, beginnen ze daar later mee als ze thuis duidelijke regels krijgen. Hetzelfde zien we bij het gebruiken van drugs. Grenzen stellen helpt dus echt.

Het is wel belangrijk dat je als ouder vertrouwen hebt in je eigen invloed (eigen-effectiviteit). Regels werken namelijk vooral goed als ouders hier zelf vertrouwen in hebben.

NIX18

Een mooie regel is NIX18: niet roken of vapen en geen alcohol of drugs gebruiken tot je 18 bent. Kijk op www.NIX18.nl voor tips en verhalen van andere ouders.

Moeilijk om nee te zeggen?

Sommige ouders vinden het lastig om dingen te verbieden. Ze denken dat het toch geen zin heeft. Of ze zijn bang dat de band met hun kind er slechter door zal worden. Ze willen het liefst vrienden met hun kind zijn. Maar als ouder ben je ook nodig om de planning en grenzen van je kind te bewaken. Het is dus heel goed om af en toe nee te zeggen, ook al is ja zeggen misschien makkelijker. Als je nu grenzen stelt heeft dat later voordelen. En als kinderen niet weten waar jouw grens ligt, weten ze ook niet wanneer ze eroverheen gaan.

Alle pubers hebben grenzen nodig en dat geldt nog meer voor impulsieve pubers of pubers die graag nieuwe dingen uitproberen. Ze zullen best af en toe flink tegen die grenzen aan schoppen; daarvoor zijn het pubers. Maar als ze niet weten waar de grens ligt, weten ze ook niet wanneer ze er overheen gaan.

Maak samen afspraken

Afspraken die je samen opstelt werken het beste. We noemen een paar dingen waar je op kan letten.

• Leg uit waarom jij bepaalde regels stelt en bepaalde afspraken wilt maken.
• Zorg dat de afspraak voor iedereen duidelijk is.
• Maak geen uitzonderingen.
• Bespreek wat de gevolgen zijn als je kind zich niet aan de afspraak houdt.
• Zorg dat de afspraak past bij hoe oud en zelfstandig je kind is.
• Vraag andere ouders hoe zij dit doen.

Leg uit waarom

Pubers hebben eerder zin om iets te doen als zij begrijpen wat het nut ervan is. Dat zegt neurowetenschapper Sabine Peters, die onderzoek doet naar het puberbrein. Begrijpen waarom de regels zijn zoals ze zijn, helpt je om je aan die regels te houden. Pubers zijn ook gevoelig voor beloning. Dat moet dan wel iets zijn wat zij duidelijk en snel kunnen merken. Dat zij door te roken later problemen kunnen krijgen met hun gezondheid, lijkt voor hen op dit moment minder belangrijk. Maar zij vinden het wel vervelend als hun geld snel opraakt omdat roken zo duur is. Houd hier rekening mee in het gesprek met je kind en als je afspraken maakt.

Geen uitzonderingen

Als jullie eenmaal afspraken gemaakt hebben is het belangrijk dat je geen uitzonderingen maakt. Als jij niet wilt dat je pubers voor hun 18e alcohol drinken, geef ze dan ook geen alcohol op een verjaardag of een feestje. Zo laat je zien dat alcohol drinken niet normaal is onder de 18 jaar. Als je ze af en toe toch alcohol geeft, laat je eigenlijk zien dat het niet zoveel uitmaakt. Je kind zal dan buiten de deur ook eerder alcohol drinken. 

Afspraak niet nagekomen?

Bespreek ook wat er gebeurt als je kind de gemaakte afspraak niet nakomt. Kinderen begrijpen heel goed dat dat gevolgen heeft. Deze gevolgen kun je van tevoren met elkaar bedenken. Kies het liefst dingen die niet te ver in de toekomst liggen en niet te lang duren. Het helpt ook als het te maken heeft met de regel zelf. Een voorbeeld: “Je mag volgende weekend niet uit als je een keer ‘s avonds te laat thuis komt”. 

Blijf ook met elkaar praten als je zoon of dochter een keer over een grens gaat. Probeer niet in de stress te schieten, maar ervan te leren voor een volgende keer. Waarom ging het mis? Hoe zou je het anders kunnen doen? Stimuleer je kind hier zelf over na te denken.

Groei mee

Als pubers ouder worden, willen ze steeds meer vrij en zelfstandig zijn. Dat is gezond. Maar ook dan zijn er nog wel grenzen nodig. Laat dus altijd duidelijk weten wat jij goed vindt en wat niet. Stel regels die passen bij de fase waar je kind in zit. 

Als kinderen ouder worden kan je steeds makkelijker samen afspraken maken. Maak nieuwe afspraken met elkaar als dat nodig is. Bijvoorbeeld over hoe laat je kind thuiskomt of hoeveel alcohol hij of zij drinkt op een avond. Je kind zal het niet altijd eens zijn met jouw grenzen, maar het geeft hem of haar wel een vertrekpunt. Laat je kinderen hier zelf over meedenken. Zo worden ze zelfstandiger. Te veel controle kan ook extra spanning geven.

Praat met andere ouders

Heb je het gevoel dat jij de enige ouder bent die zo streng is? Praat er ook eens met andere ouders over. Zeg wat jij belangrijk vindt en waarom je bepaalde regels hebt. Anderen begrijpen dit vaak wel. Ook kunnen jullie elkaar helpen. Zie ook punt 7.

5. Zorg dat je zelf genoeg weet

Jongeren zien hun ouders als een bron van goede informatie. Daarom is het belangrijk dat je zelf genoeg weet over alcohol, tabak, vapen en drugs. Hoe werkt het en wat zijn de risico’s? Dit geeft je zelfvertrouwen in het gesprek en je kan beter uitleggen waarom je bepaalde grenzen stelt. En je weet ook beter waar je op kan letten of naar kan vragen.

Nieuwe drugs of hypes

Soms komen er nieuwe drugs op de markt of zijn er hypes op school, op straat of bij het uitgaan. Denk bijvoorbeeld aan vapen: in het begin dachten veel mensen dat dit onschuldig was, maar dat is niet zo. Ook dan is het goed om zelf informatie te zoeken.

Goede informatie

Natuurlijk kan je niet alles weten. Zorg dat je in ieder geval weet waar je goede informatie kan vinden. Kijk op de websites alcoholinfo.nl, rokeninfo.nl, drugsinfo.nl en gameninfo.nl. Je kan ook tijdens het gesprek samen met je kind op deze sites kijken. Dan weet je kind gelijk waar het eventueel later zelf nog eens kan kijken.

Boeken

• Pubers en uitgaan, de kicks, de risico’s en de uitdagingen voor opvoeders, een boek over uitgaansopvoeding door Ninette van Hasselt
• Het nieuwe puberbrein binnenstebuiten, een boek over alles wat je als ouder, opvoeder, docent of hulpverlener wilt weten over hoe het brein van jongeren nu precies werkt door Huub Nelis
• Het puberende brein, een boek met een vernieuwende kijk op de puberteit door Eveline Crone

6. Herken de signalen

Genoeg weten over roken, alcohol en drugs helpt je ook om op tijd aan de bel te trekken als er toch problemen lijken te ontstaan. Soms is luisteren genoeg en soms is het goed om snel in actie te komen. Het is belangrijk dat je weet hoe je hierover met je kind in gesprek kunt gaan en waar jullie terecht kunnen voor meer informatie en hulp. Meer hierover lees je in tips voor een goed gesprek en op de pagina’s over roken/vapen/snus, alcohol en drugs.

Niet lekker in z’n vel?

Als je veel contact hebt met je kind, weet je beter hoe het gaat (zie punt 1) en bovendien merk je het dan ook eerder als er iets verandert. Verandert er iets in het gedrag van je kind? Zit je kind minder lekker in zijn of haar vel? Praat daar dan samen rustig over. Er hoeft niet direct iets aan de hand te zijn. De puberteit is een pittige en soms erg verwarrende tijd voor een kind. 

Praat met anderen

Heb je het vermoeden dat je kind problemen heeft met roken/vapen, alcohol, drugs, gamen of mentale gezondheid? Of heb je andere zorgen die je graag wilt bespreken? Weet dat medewerkers van de infolijnen klaar zitten om met jou te bellen, chatten of mailen over deze onderwerpen. Je kan jouw zorgen ook met school, de huisarts of andere ouders bespreken. 

Heb je het vermoeden dat je kind de afspraken niet nakomt? Of denk je dat je kind stiekem drugs gebruikt? Misschien schrik je daarvan. Probeer toch rustig te blijven, zeker naar je kind. Voel je veel stress? Doe dan eerst je verhaal bij familie, een vriend(in) of collega. Vertel wat je gezien hebt en wat je zorgen zijn. Bedenk samen hoe en wanneer je hier met je kind over wilt praten. En laat je kind in dat gesprek dan zoveel mogelijk zelf aan het woord en neem zijn of haar mening serieus. 

7. Praat met andere ouders

Kinderen opvoeden is niet altijd makkelijk en zeker in de puberteit een uitdaging. Andere ouders hebben vaak dezelfde vragen en problemen. Het voelt vaak beter als je weet dat je niet de enige bent. Zeker als er veel strijd is over de regels of als je je onzeker voelt. Grote kans dat je zult merken dat jullie eigen regels helemaal niet zo ‘streng’ zijn.

Concrete tips

Ook kan het helpen om concrete tips en ervaringen te delen. Vraag andere ouders hoe zij het doen. Wat vonden zij lastig en wat heeft hen geholpen? Misschien kunnen jullie ook afspraken maken over vrije tijd en uitgaan van jullie kinderen.

Podcast en Instagram

In de podcast Na de Limonade praat journalist en podcastmaker Maarten Dallinga met groepjes ouders van puberkinderen over alcohol en andere drugs. 

Volg ons ook op Instagram. Daar delen we tips en kun je meepraten met andere ouders. En in het online magazine Frisse Start staan ook veel ervaringen van ouders.

School en Centrum voor Jeugd en Gezin

Als je je zorgen maakt, kan je dat ook met school bespreken. Daar kunnen ze vaak meer vertellen over wat er speelt op school of in de buurt. Soms zijn er speciale lessen die docenten kunnen geven. Veel scholen en Centra voor Jeugd en Gezin organiseren ook bijeenkomsten waar je andere ouders kan ontmoeten. Kijk ook eens op de site van het Centrum voor Jeugd en Gezin van de gemeente waar je woont.